George Walker Bush - „Kluczowe decyzje” – recenzja i ocena
Czterdziesty trzeci prezydent USA był przywódcą najpotężniejszego mocarstwa na świecie przez osiem lat, od roku 2001 do 2009. Chichotem historii jest, iż, jak sam pisze, obejmując swój urząd w styczniu 2001 roku, chciał być zapamiętany przede wszystkim jako prezydent zwalczający biedę i nierówności w systemie edukacyjnym i zdrowotnym USA. Tymczasem jeszcze w tym samym 2001 roku, niesławne zamachy na World Trade Center i Pentagon zmusiły Georga Busha Juniora do gwałtownej reorientacji swoich priorytetów. Zamiast zostać zapamiętanym jako prezydent od spraw społecznych, Bush Junior jest dziś przede wszystkim znany jako prezydent wojen, czyli długich interwencji i konfliktów w Afganistanie i Iraku.
Książka „Kluczowe decyzje” dobrze oddaje charakter tej biografii; Bush przeprowadza czytelnika przez dwie kadencje swojej prezydentury. Przypomina oraz opisuje znane i nagłośnione medialnie decyzje jego rządów, takie jak wspomniane wyżej operacje wojskowe, czy katastrofa huraganu Katrina, który w 2005 roku zniszczył miasto Nowy Orlean. Relacjonuje także trudne wybory jakie podejmował w chwili, gdy musiał zmierzyć się z chaosem w Stanach Zjednoczonych, po atakach z 11 września oraz opowiada o walce z potężnym kryzysem gospodarczym, ogarniającym USA pod koniec drugiej kadencji w 2008 roku. Historia nie oszczędziła więc George'owi Bushowi trudnych wydarzeń, zmuszając go do podejmowania niełatwych decyzji.
Bush próbuje także odświeżyć czytelnikowi bardziej zapomniane już wydarzenia z jego biografii prezydenckiej, takie jak walka o poprawę jakości szkolnictwa podstawowego w USA, ograniczenie zasięgu HIV i AIDS w Afryce czy zdecydowane stanowisko w sprawie sporu o in vitro. Odsłania także kulisy rządzenia w swoim otoczeniu, przedstawiając sylwetki współpracowników takich jak Condoleezza Rice, czy Dick Cheney. Nie unika również wątków prywatnych oraz pochodzących z okresu przed objęciem stanowiska prezydenckiego, takich jak poznanie swojej żony Laury, czy porzucenie nałogu alkoholowego w czterdziestym roku życia. Sporo wspomina o swojej wierze, z której czerpał siłę i wartości do podejmowania decyzji na najwyższym szczeblu.
Dużym walorem autora „Kluczowych decyzji” jest umiejętność przyznania się do błędów i nieunikanie odpowiedzialności. W kwestii interwencji w Iraku w 2003 roku, George Bush pisze: (…) błędem była pomyłka wywiadu co do broni masowego rażenia, jaka miała znajdować się w Iraku. Po upływie blisko dziesięciu lat trudno opisać, jak szeroko rozpowszechnione było to przekonanie (…). Były prezydent przyznaje się również do pomyłek w zarządzaniu kryzysem podczas kataklizmu w Nowym Orleanie: Reakcja na kataklizm była jednak więcej niż niewłaściwa (…) była po prostu niedopuszczalna (…) Katrina stworzyła wrażenie chaosu, niekompetencji i poczucie, że rząd zawiódł swoich obywateli. Poważne błędy zostały popełnione na wszystkich szczeblach, poczynając od niezarządzenia ewakuacji Nowego Orleanu na czas, poprzez rozpad lokalnych sił bezpieczeństwa, a kończąc na fatalnej łączności i koordynacji. Jako szef rządu federalnego powinienem był wcześniej dostrzec braki i silniej interweniować. Wreszcie, Bush przyznaje się także do błędów podczas początków kryzysu gospodarczego w 2008 roku: zarówno moja administracja, jak i większość regulatorów nie oceniła właściwie skali ryzyka (…) nie dostrzegaliśmy kryzysu, który narastał przez ponad dekadę.
Polskiego czytelnika może rozczarować, iż Bush, który był aktywnym i zdecydowanym podmiotem w polityce międzynarodowej, niewiele wspomina o Polsce i polskich politykach w swojej obszernej książce. Na ten temat znajdziemy zaledwie kilka wzmianek: jedna o Aleksandrze Kwaśniewskim - wymienionym w jednym zdaniu obok 5 innych liderów, podczas międzynarodowego spotkania w 2002 roku oraz jedna o udziale grupy komandosów GROM w międzynarodowej inwazji na Irak rok później. Nie ma żadnej wzmianki o Lechu Kaczyńskim, nawet we fragmentach poświęconych wojnie Rosji z Gruzją w 2008 roku. Nie znalazłem również nawiązań do żadnego z premierów Polski podczas jego dwóch kadencji (w tym kontekście szczególnie widać, jak mało istotne są polskie „wojny partyjne” na świecie, a liderzy wszystkich ugrupowań słabo rozpoznawalni w Ameryce). Z kolei Janowi Pawłowi II autor poświęca niewielki, liczący cztery akapity fragment, dotyczący osobistych spotkań Busha z papieżem oraz uczestnictwa w jego pogrzebie, wraz z dwoma innymi byłymi prezydentami USA. Polska nie zajmuje więc szczególnie dużo uwagi w oczach autora. Można zauważyć, że tyle samo wzmianek znaleźć można na temat Rumunii, której Bush poświęca podobną ilość komentarzy, a wyraźnie więcej dotyczy np. krajów afrykańskich. Z przyjaciół Stanów Zjednoczonych wymieniani są przede wszystkim wielokrotnie byli premierzy Wielkiej Brytanii i Japonii – Tony Blair oraz Junichirō Koizumi. W tym kontekście przyjaźń, jaką deklarował Bush wobec Polaków, w okresie jego rządów wydaje się solidnie przereklamowana.
„Kluczowe decyzje” to pozycja nierówna. Niektóre partie książki są wciągające i budzą ogromną ciekawość, szczególnie te dotyczące kulisów decyzji inwazji na Afganistan i Irak oraz spotkań z innymi politycznymi liderami. Są jednak rozdziały nieco nużące nadmiarem szczegółów, niepotrzebnych chyba dla pamięci zwykłego czytelnika. Autobiografia Busha jest przesadnie rozwlekła, i to pomimo iż autor w rozdziale końcowym zastrzega, że i tak nie omówił wszystkich najważniejszych wydarzeń z czasów jego dwóch kadencji. Sporo informacji się powtarza, budząc tym samym pewne wrażenie monotonii w czytelniku. Ujmująca jest momentami szczerość i bezpośredniość autora, kiedy indziej jednak męcząca staje się pewna powtarzalność i przewidywalność wywodów byłego prezydenta USA.
Od strony wydawniczej książka prezentuje się doskonale – wysoka jakość papieru, twarda okładka, nienaganna korekta i wyraźny druk. Standard wydania w pełni dorównuje zachodnim odpowiednikom popularnych autobiografii książkowych. Lekturę uatrakcyjnia kilkanaście kolorowych zdjęć, w tym mniej znanych ujęć i spotkań, jak np. podczas przejażdżki samochodem prezydenta na swoim ranczo, z księciem Arabii Saudyjskiej, Abdullahem, który kiedy na drodze pojawiła się indyczka, złapał Busha za ramię i powiedział: „Bracie, to znak od Allaha.”
Przeczytanie „Kluczowych decyzji” może spowodować, iż zyskamy nieco więcej sympatii do autora, niezależnie od własnych poglądów politycznych. Bush nie kreuje się w niej bowiem na nieomylnego męża stanu, lecz raczej na prostego i bezpośredniego Teksańczyka, który wziął na siebie w pewnym momencie odpowiedzialność za kraj. Wydaje się także, że choć media były dla George'a Bush'a bardzo surowe podczas jego kadencji, to historycy będą dla niego łagodniejsi. Ówczesny lider USA przeprowadził ten kraj przez co najmniej kilka poważnych kryzysów, a kumulacja trudnych wydarzeń w okresie jego rządów, mogłaby prawdopodobnie przytłoczyć każdego innego przywódcę na jego miejscu. Można autorowi zarzucać liczne błędy, jednak nie można mu odmówić braku odwagi w wypełnianiu swojej wizji politycznej.
Redakcja: Michał Przeperski
