Łódzkie Oblicza Niepodległej

Od 2013 roku Muzeum Miasta Łodzi jako partner Towarzystwa Opieki nad Starym Cmentarzem realizuje działania wystawiennicze, edukacyjne i naukowe na rzecz ochrony i popularyzacji jego walorów historycznych i zabytkowych. Towarzystwo Opieki nad Starym Cmentarzem przy ulicy Ogrodowej, powstałe w 1999 roku, jest organizatorem społecznej zbiórki pieniędzy wydatkowanych na prace konserwatorskie wybranych pomników nagrobnych.

Dzieje Starego Cmentarza nierozerwalnie związane są z historią narodzin i dynamicznego rozwoju jednej z największych w Europie metropolii przemysłowych. Utworzony w 1855 roku Cmentarz był pierwszą w Łodzi wspólną nekropolią dla trzech wyznań chrześcijańskich: katolików, ewangelików i wyznawców prawosławia. Stał się miejscem pochówku zasłużonych obywateli miasta Łodzi, przedstawicieli elity finansowej, świata kultury i polityki, a wśród nich burżuazji przemysłowej, lekarzy, nauczycieli, artystów, przedwojennych prezydentów. Rangę historyczną cmentarza podkreślają postaci związane ze szczególnymi wydarzeniami z naszej historii, takimi jak XIX-wieczne powstania narodowe, walki o odzyskanie niepodległości w 1918 rok i jej obronę w 1920 i 1939 roku.

To wszystko sprawia, że Stary Cmentarz w Łodzi jest swoistym „zwornikiem pamięci” Łodzi – jej historii, ważnych wydarzeń oraz mieszkańców.

Założeniem przedsięwzięcia „Łódzkie Oblicza Niepodległej” jest realizacja działań edukacyjnych dla różnych grup wiekowych obejmujących: spotkania i spacery tematyczne, warsztaty i zajęcia edukacyjne, a poprzez nie prezentacja postaci i wydarzeń związanych z historycznymi okresami walk o niepodległość oraz w czasie jej utrwalania w okresie dwudziestolecia międzywojennego i ponownego odzyskiwania suwerenności po 1945 roku do czasów historii najnowszej. Najważniejszymi materialnymi rezultatami całorocznych działań będzie wydanie dwóch publikacji – publikacji-przewodnika po Starym Cmentarzu w Łodzi wraz z cyfrową prezentacją i mapą na muzealnej stronie internetowej Panteon Wielkich Łodzian 2.0.oraz reprintu wydawnictwa Eugeniusza Ajnenkiela i Stanisława Rachalewskiego z 1938 roku.

Działania edukacyjne dla dzieci i młodzieży:

• „Odkrywamy Stary Cmentarz w Łodzi – Bohaterowie Niepodległej”.

Tematem zajęć i warsztatów edukacyjnych będzie prezentacja postaci – łodzian związanych z ideą walk o niepodległość Polski. Uczestnicy w nawiązaniu do obejrzanych na wstępie wystaw i zbiorów muzealnych, będą odkrywali Stary Cmentarz w Łodzi – przede wszystkim miejsca pamięci łodzian, którzy aktywnie uczestniczyli w walce o odzyskanie niepodległości na przestrzeni minionych wieków. Na Starym Cmentarzu szczególnym miejscem pamięci tych wydarzeń jest Aleja Powstańców, uczestników powstania listopadowego i styczniowego oraz Kwatera Zasłużonych, w której spoczęli żołnierze wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Drugim tematem przewodnim będzie prezentacja postaci i miejsc związanych z okresem utrwalania niepodległości po 1918 roku poprzez zaangażowanie w różnych obszarach działalności społecznej, samorządowej, kulturalnej i artystycznej. Doświadczenie miejsca i zrozumienie jego wartości oraz odkrywanie postaci związanych z ideą niepodległości ma przygotować młodzież do uczestnictwa w dalszych działaniach warsztatowych.

Celem warsztatów edukacyjnych będzie zaangażowanie młodzieży na różnych obszarach tematycznych i do różnorodnej aktywności edukacyjnej – od porządkowania zabytkowych miejsc, odczytywania inskrypcji opisywanego zabytku, detektywistycznego poszukiwania postaci i ich pomników nagrobnych, w oparciu o plan cmentarza i materiały zawierające krótkie biogramy, odkrywania symboli określających cechy bohaterów niepodległości, tworzenia wirtualnej mapy-przewodnika, prezentacji multimedialnych i miniatur filmowych. Efekty działań warsztatowych zostaną zaprezentowane w Muzeum Miasta Łodzi w ramach wydarzeń towarzyszących 24. kweście na Starym Cmentarzu (październik-listopad).

Zapisy na zajęcia: Cezary Pawlak, tel. 42 254 90 11 / [email protected]">[email protected]">[email protected]

Bilety: bilet ulgowy 1 zł / bilet normalny 3 zł

Działania dla młodzieży, dorosłych i seniorów:

Założeniem tej części programu będzie realizacja spotkań i wydarzeń poświęconych różnym „Obliczom Niepodległej” – sztuki, historii, sportu, muzyki.

OBLICZA SZTUKI:

• „Obrazy Niepodległej – Historia pewnej czcionki”

Spotkanie będzie poświęcone słynnej czcionce pod nazwą „Brygada”, powstałej w 1927 roku dla uczczenia 10-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę, prawdopodobnie autorstwa słynnego polskiego typografa – Adama Jerzego Półtawskiego. Według przekazów ten krój pisma użyty był dotąd tylko w dwóch rocznicowych publikacjach. „Brygada” szybko wyszła z użycia. Muzeum Książki Artystycznej podjęło się rekonstrukcji zaginionej czcionki a efekty tych działań zostaną zaprezentowane podczas wydarzenia. Spotkanie będzie także okazją do dyskusji na temat druku funkcjonalnego Władysława Strzemińskiego i międzywojennej typografii i drukarstwa w Łodzi. Wydarzenie zakończą warsztaty, podczas których będzie można wykonać własnoręcznie niewielkie druki na unikalnym papierze i maszynie z Muzeum Książki Artystycznej z użyciem zrekonstruowanej czcionki.

Termin: 27.10.2018 (sobota)

Godzina: 12.30-18.00

Miejsce: Muzeum Miasta Łodzi, ul. Ogrodowa 15

Bilety: bilet ulgowy 1 zł / bilet normalny 3 zł

OBLICZA SPORTU

• Turniej w szachach błyskawicznych

Nawiązując do turniejów szachowych w Łodzi okresu międzywojennego, w których podkreślano znaczenie odzyskania niepodległości dla rozwoju szachów i szerzej sportu w mieście i kraju, wspólnie z Partnerami, Muzeum planuje zorganizować turniej szachowy w 100-lecie Niepodległości. Będzie on otwarty dla wszystkich chętnych, zarówno czynnie uprawiających tę piękną grę, jak i amatorów. Chcemy, aby był on nie tylko promocją szachów, ale także okazją do przybliżenia historii tej dyscypliny i podkreśleniem, że również łódzcy szachiści upamiętniali w okresie międzywojennym odzyskanie niepodległości przez Polskę. Pierwszym ważnym wydarzeniem w historii szachów w mieście był przyjazd z Paryża, arcymistrza Dawida Janowskiego – uczestnika meczu o mistrzostwo świata ze słynnym Emanuelem Laskerem w 1910 r. Dawid Janowski w Łodzi zmierzył się w 1899 r. z najlepszymi łódzkimi szachistami. W tym samym roku zorganizowano pierwsze mistrzostwa miasta, w których zwyciężył Chaim Janowski – osiadły w Łodzi brat Dawida. W 1903 r. powołano w mieście Łódzkie Towarzystwo Zwolenników Gry Szachowej. Jego członkiem był, między innymi, Akiba Rubinstein – jeden z najlepszych szachistów świata początku XX w. Łódzkie Towarzystwo Zwolenników Gry Szachowej przetrwało do 1939 r. Było organizatorem zarówno turniejów o mistrzostwo miasta, kraju, jak i o randze międzynarodowej. Działacze Towarzystwa w 1929 r. doprowadzili do wizyty w Łodzi mistrza świata, Aleksandra Alechina. Łódź była w 1927 r. także gospodarzem Szachowych Mistrzostw Polski (Wszechpolskiego Turnieju Szachowego).

Rozegrany w dniach 20 kwietnia – 7 maja turniej był nie tylko promocją szachów, ale także manifestacją osiągnięć sportu, rozwijającego się w niepodległej Polsce. W turnieju wzięło udział 15 najlepszych polskich szachistów, z Akibą Rubinsteinem, Ksawerym Tartakowerem i Kazimierzem Makarczykiem.

W 1938 r. Łódzkie Towarzystwo Zwolenników Gry Szachowej zorganizowało międzynarodowy turniej w związku z jubileuszem 35-lecia stowarzyszenia. Podobnie jak Mistrzostwa Polski z 1927 r., był on nie tylko ważnym wydarzeniem w polskich szachach, ale także manifestacją osiągnięć tej dyscypliny sportu w niepodległej Polsce. Był podkreśleniem, że to dzięki odzyskaniu niepodległości w 1918 r. polscy szachiści w latach 1918-1939 należeli do najlepszych na świecie – Polska na drużynowych Olimpiadach Szachowych zdobyła w tym okresie 6 medali (jeden złoty, dwa srebrne i trzy brązowe).

Termin: 04.11.2018 (niedziela)

Godzina: 10.00-18.00

Miejsce: Muzeum Sportu. Szybciej. Wyżej. Mocniej – nowa wystawa stała w Zatoce Sportu Politechniki Łódzkiej, al. Politechniki 10

Bilety: ulgowe 1 zł / os., normalne 3 zł / os.

• „W 20-lecie Niepodległości. Wystawa osiągnięć łódzkiego sportu"

W związku z 20-lecie niepodległości na początku listopada 1938 r. zarząd Łódzkiego Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki zaapelował do łódzkich klubów i stowarzyszeń sportowych o zorganizowanie wystawy dokumentującej osiągnięcia łódzkiego sportu w niepodległej Polsce. Apel ten związany był z chęcią pokazanie, że to dzięki odzyskaniu niepodległości mógł nastąpić rozwój szeroko pojętego wychowania fizycznego. W organizację wystawy włączyły się łódzkie związki i stowarzyszenia sportowe, a patronat nad nią objęła Rozgłośnia Łódzka Polskiego Radia. Ekspozycja otwarta została w dniu 26 marca 1939 r. w auli Państwowej Szkoły Techniczno-Przemysłowej przy ul. Żeromskiego 115. Podczas wykładu zaprezentowane zostaną działania na rzecz upamiętniania odzyskania niepodległości przez łódzkie kluby i związki sportowe w okresie międzywojennym, których kulminacją stanowiło otwarcie wystawy poświęconej osiągnięciom łódzkiego sportu.

Termin: 03.11.2018 (sobota)

Godzina: 12.30-14.30

Miejsce: Muzeum Sportu. Szybciej. Wyżej. Mocniej – nowa wystawa stała w Zatoce Sportu Politechniki Łódzkiej, al. Politechniki 10

Bilety: ulgowe 1 zł / os., normalne 3 zł / os.

• „Biegi lekkoatletyczne, wyścigi kolarskie, mecze piłkarskie. Świętowanie odzyskania niepodległości przez łódzkie kluby i stowarzyszenia sportowe w okresie międzywojennym"

Podczas wykładu przybliżone zostaną wydarzenia i zawody sportowe organizowane w Łodzi w okresie międzywojennym w celu uczczenia odzyskania przez Polskę niepodległości: Narodowe Biegi na Przełaj, rewie sportowe, wyścigi kolarskie, które odbywały się w ramach Święta 3 Maja oraz w dniu Narodowego Święta Odzyskania Niepodległości (11 listopada); zawody sportowe organizowane w związku z rocznicami wymarszu Pierwszej Kompani Kadrowej z Krakowa w dniu 6 sierpnia 1914 r., itp.

Termin: 04.11.2018 (niedziela)

Godzina: 12.30-14.30

Miejsce: Muzeum Sportu. Szybciej. Wyżej. Mocniej – nowa wystawa stała w Zatoce Sportu Politechniki Łódzkiej, al. Politechniki 10

Bilety: ulgowe 1 zł / os., normalne 3 zł / os.

• „Łódzkie Oblicza Niepodległej” – uroczysta gala podsumowująca całoroczne przedsięwzięcie

Termin: 18.11.2018 (niedziela)

Godzina: 16.30-18.00

Miejsce: Muzeum Miasta Łodzi, ul. Ogrodowa 15

Bilety: ulgowe 1 zł / os., normalne 3 zł / os.

OBLICZA MUZYKI:

Wspólnie z Partnerem Stowarzyszeniem Polskich Artystów Muzyków – Oddział w Łodzi Muzeum zorganizuje cykl kameralnych koncertów pod nazwą „Najpiękniejsza jest muzyka polska". Celem tych koncertów jest przypomnienie rzadko wykonywanych lub zapomnianych utworów kompozytorów polskich. Wykonawcami będą artyści łódzcy – soliści i zespoły kameralne oraz wyróżniający się studenci Akademii Muzycznej w Łodzi.

• „Zapomniany wiek XIX”

Termin: 18.11.2018 (niedziela)

Miejsce: Muzeum Miasta Łodzi

Bilety: ulgowe 1 zł / os., normalne 3 zł / os.

Do tej pory odbyły się następujące wydarzenia:

Działania edukacyjne dla dzieci i młodzieży:

• „Łódzkie Oblicza Niepodległej” – gra edukacyjna

Dla indywidualnych uczestników – dzieci, młodzieży i dorosłych zorganizowane zostanie wydarzenie w formie gry edukacyjnej. Miejscem, w którym uczestnicy gry będą odnajdywać historyczne ścieżki będzie Stary Cmentarz przy ulicy Ogrodowej. Celem gry będzie poznanie tego miejsca przez pryzmat historycznych postaci związanych z odzyskaniem przez Polskę niepodległości zarówno w skali ogólnopolskiej jak i lokalnej. W trakcie wydarzenia uczestnicy poznają wybranych bohaterów, którzy wnieśli wkład nie tylko w odzyskanie niepodległości, ale również jej utrwalenie. Pojawiające się postaci będą związane zarówno z walką zbrojną jak i działalnością społeczną, polityczną i kulturalną.

Stworzona specjalnie na potrzeby gry oprawa dźwiękowa zawierać będzie w sobie jednocześnie przewodnik po terenie cmentarza, ścieżką dźwiękową oraz zadania połączone razem warstwą narracyjną. Znajdzie się w niej miejsce zarówno na opisy istotnych z historycznego punktu widzenia postaci jak i odniesień do przestrzeni otaczającej uczestnika. Wyzwania stawiane uczestnikom rozgrywki opierać się będą na uważnej obserwacji otoczenia, w tym elementów zaaranżowanych na potrzeby gry. Za dokonanie poprawnych obserwacji i odnalezienie w przestrzeni odpowiednich informacji uczestnicy otrzymywać będą punkty.

Działania dla młodzieży, dorosłych i seniorów:

OBLICZA SZTUKI:

• „Obraz Niepodległej – Sylwetki łódzkich postaci kultury okresu I wojny światowej i lat międzywojennych oraz miejsc pamięci (Stary Cmentarz w Łodzi)”

Podczas spotkania przybliżone zostaną skutki kulturowe I wojny światowej, odzyskania przez Polskę i Łódź niepodległości oraz obraz międzywojnia, będącego następstwem wydarzeń związanych z 1918 rokiem. Ważnym elementem wydarzenia będzie omówienie biografii wybitnych postaci urodzonych w Łodzi lub też z Łodzią po I wojnie światowej związanych. Niektórzy z nich, jak Władysław Strzemiński, Przecław Smolik czy symbolicznie Karol Hiller są pochowani na Starym Cmentarzu przy ulicy Ogrodowej w Łodzi.

Na Starym Cmentarzu w Łodzi obecne są ważne postaci dla kultury okresu międzywojnia – Władysław Strzemiński – żołnierz I wojny światowej w armii carskiej, pionier konstruktywistycznej awangardy lat 20. i 30. XX wieku; twórca teorii unizmu, animator łódzkiej sztuki i Przecław Smolik – uczestnik I wojny światowej w armii austro-węgierskiej, który odegrał ważną rolę w utworzeniu wspólnie z Grupą AR, jednej z pierwszych na świecie, prezentowanej w stałej kolekcji muzealnej – międzynarodowej kolekcji sztuki współczesnej. Skomplikowany los Polaków, wcielanych do armii zaborców, którzy później zostawali współtwórcami kulturalnych osiągnięć Polski okresu międzywojennego i animatorami dla nowych miejsc i środowisk artystycznych, stanie się inspiracją do dyskusji na temat obrazu łódzkiej kultury okresu międzywojennego.

OBLICZA HISTORII:

• „Stary Cmentarz – szlakami łódzkich bohaterów Niepodległej”

W pierwszej części spotkania zaprezentowany zostanie fragment stałej wystawy muzealnej „Na wspólnym podwórku – łódzki tygiel kultur i wyznań". W drugiej części uczestnicy będą odnajdywać historyczne ścieżki na trójwyznaniowej nekropolii – Starym Cmentarzu przy ulicy Ogrodowej. Zaprezentowane zostaną postaci łodzian, którzy aktywnie uczestniczyli w procesie odzyskania niepodległości na przestrzeni minionych wieków – bohaterów powstań narodowych w XIX wieku, wydarzeń listopada 1918 roku i wojny w obronie niepodległości 1920 i 1939 roku oraz konspiracji w czasie drugiej wojny światowej i opozycji w okresie PRL-u. Drugim wątkiem tematycznym będzie prezentacja osób, które wyróżniły się w działalności kulturalnej, artystycznej, społecznej w okresach utrwalania niepodległości. Spotkanie będzie również okazją przedstawienia walorów zabytkowych i bogatej symboliki pomników nagrobnych oraz potrzeby ich konserwacji i ochrony jako dziedzictwa kulturowego w wymiarze europejskim.

• „Łódź w Niepodległej"

Spotkanie poświęcone łódzkim wydarzeniom, które jako pierwsze miały miejsce w niepodległej Polsce lub odegrały ważną rolę w polskim życiu społecznym, mając nie tylko istotny wpływ na życie i kulturę mieszkańców naszego miasta ale również w odniesieniu ogólnopolskim. Przedstawione zostaną, m.in. inicjatywy w oświacie i szkolnictwie, które wyróżniły Łódź w niepodległej Polsce okresu międzywojennego.

• „Bittdorffowie – rodzinne historie na drodze do Niepodległej”

Podczas spotkania publiczność muzealna będzie miała okazję do poznania historii rodziny Bittdorfów, których historia dotyczy wydarzeń poprzedzających i związanych z powstaniem styczniowym w Łodzi i regionie łódzkim. Spotkanie z potomkami rodziny Bittdorfów połączone będzie z prezentacją pamiątek rodzinnych znajdujących się w zbiorach Muzeum Miasta Łodzi (pamiętnik Antoniego Bittdorfa i Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari Anastazego Bittdorfa).

• „Szlakiem wielkości: odtworzony warsztat pracy konspiracyjnej J. Piłsudskiego w Łodzi"

Spotkanie poświęcone prezentacji reprintu wydawnictwa z 1939 roku (który zostanie wydrukowany w 2018 roku) autorstwa znanego łódzkiego historyka ruchu robotniczego i socjalistycznego Eugeniusza Ajnenkiela oraz literata i historyka Stanisława Rachalewskiego. Podczas prelekcji przybliżone zostaną działania podejmowane w Łodzi na rzecz upamiętnienia walki o wolność i niepodległość w okresie międzywojennym oraz pamiątki Eugeniusza Ajnenkiela – będące w zbiorach Muzeum Miasta Łodzi. Prezentacji będzie towarzyszyła mini-wystawa poświęcona historii powstania Muzeum Józefa Piłsudskiego w Łodzi.

OBLICZA MUZYKI:

• „Fryderyk mniej znany”

Program:

Fryderyk Chopin (1810-1849) 1.Nokturn Des – dur op.27 nr 2 2.Ballada f – moll op.52 3.Pieśni na głos i fortepian op.74 :

Życzenie, Smutna rzeka, Gdzie lubi, Poseł - (sł. Stefan Witwicki) Dwojaki koniec (sł. Bohdan Zaleski), Moja Pieszczotka (sł. Adam Mickiewicz), Piosnka litewska (sł. Ludwik Osiński), Dumka (sł. Bohdan Zaleski) 4.Preludia op.28 nr 1-8, 15-16, 21-24 5.Polonez As-dur op.53

Wykonawcy: utwory fortepianowe – Cezary Karwowski, pieśni - Beata Zawadzka-Kłos – sopran, Agata Górska-Kołodziejska – fortepian

Anna Liszewska – słowo o muzyce

• „Karol Odnowiciel i Młoda Polska”

Program:

Mieczysław Karłowicz (1876-1909)|

• Impromptu na skrzypce i fortepian
• Pieśni na głos i fortepian (wybór) :

Pamiętam ciche, jasne, złote dnie sł. Kazimierz Tetmajer

Po szerokim, po szerokim morzu sł. Kazimierz Tetmajer

Na spokojnym, ciemnym morzu sł. Kazimierz Tetmajer

Mów do mnie jeszcze sł. Kazimierz Tetmajer

Z erotyków sł. Jan Waśniewski

Smutną jest dusza moja sł. Kazimierz Tetmajer

Zasmuconej sł. Kazimierz Gliński

Śpi w blaskach nocy sł. Henryk Heine przekł. Maria Konopnicka

Skąd pierwsze gwiazdy sł. Juliusz Słowacki

Nie płacz nade mną sł. Jan Iwański

Z nową wiosną sł. Czesław Jankowski

Karol Szymanowski (1882-1937)

• 2 Etiudy op. 4 na fortepian: es-moll, b-moll (1900-1902)
• Mity, trzy poematy na skrzypce i fortepian, op. 30 (1915): 1. Źródło Aretuzy, 2. Narcyz, 3. Driady i Pan

Wykonawcy: Agnieszka Mastalerz – skrzypce, Krzysztof Cegliński – fortepian, Marcin Bańczyk – wiolonczela, Ziemowit Wojtczak - baryton, Anna Liszewska – fortepian, Dominika Przech – skrzypce, Wojciech Kubica – fortepian

Anna Liszewska – słowo o muzyce

• „W stronę modernizmu”

Partnerzy:

• Towarzystwo Opieki nad Starym Cmentarzem przy ulicy Ogrodowej w Łodzi,
• Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków – Oddział w Łodzi,
• Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi,
• Kolegium Gospodarki Przestrzennej Politechniki Łódzkiej,
• Zakład Geoinformacji Wydziału Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego,
• Łódzki Okręgowy Związek Szachowy,
• Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji.

Zespół Muzeum Miasta Łodzi:

• Maja Jakóbczyk (koordynator) tel. 42 254 90 90, [email protected]">[email protected]">[email protected]
• Cezary Pawlak (koordynator) tel. 42 254 90 11, [email protected]">[email protected]">[email protected]
• Magdalena Krajewska-Sochala (promocja) tel. 42 254 90 94, [email protected]">[email protected]">[email protected]
• Sebastian Glica (Oddział Sportu i Turystyki MMŁ)
• Adam Klimczak (Dział Sztuki MMŁ)
• Beata Kamińska (Oddział Kultur i Tradycji Wyznaniowych MMŁ).

Honorowy Patronat

Wydarzenie zostało objęte patronatem Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018

Dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.

Dofinansowano ze środków Urzędu Miasta Łodzi

Więcej o projekcie na stronie http://www.muzeum-lodz.pl/pl/muzeum/projekty/1612-odzkie-oblicza-niepodlegej !