Pascal-Marie-Henri Lucas – „Rozwój myśli taktycznej we Francji i w Niemczech podczas wojny 1914-1918 r.” – recenzja i ocena

Autor omawianej pozycji, Pascal Lucas, będący wówczas podpułkownikiem, miał na celu przygotowanie pracy syntetyzującej doświadczenia Wielkiej Wojny, która mogłaby służyć pomocą w przygotowaniu nowych, uaktualnionych regulaminów armii francuskiej, uwzględniających w pełni nowe możliwości techniczne. W latach 1921–1922 opublikował on cykl artykułów w czasopiśmie „Revue militaire générale”, który – ze względu na swą popularność i wysokie oceny francuskiej generalicji – doczekał się już w 1923 roku wydania w formie książkowej. Jego tłumaczenie na język polski rozpoczęto, jeszcze zanim książka ukazała się w druku, a obecne wydanie jest reedycją tego przekładu, wydanego w Polsce w roku 1925. W poprzedzającej właściwą treść przedmowie tłumacz zwracał uwagę na brak w ówczesnym polskim piśmiennictwie wojskowym ogólnego podręcznika przedstawiającego stronę taktyczną Wielkiej Wojny i wyrażał nadzieję, iż omawiana praca, będąca gruntowną i wszechstronną analizą tematu opartą na materiałach źródłowych, wypełni tę lukę. Książka ta zresztą w doskonały sposób uzupełnia się z powstałą w zbliżonym okresie i w podobnych okolicznościach pracą niemieckiego generała Williama Balcka, pozwalając spojrzeć na te same kwestie oczami francuskiego wojskowego.

Książkę podzielono na wstęp oraz siedem części, z których każda posiada rozbudowaną strukturę wewnętrzną, co zresztą, wraz z pogrubieniem kluczowych haseł, znacznie ułatwia jej lekturę. Poszczególne rozdziały poświęcone są kolejnym okresom, odpowiadającym kolejnym etapom ewolucji myśli taktycznej. Zostaje więc omówiona przedwojenna doktryna we Francji i w Niemczech, ze szczególnym uwzględnieniem regulaminów francuskich, a następnie działania w „czystym polu” latem i jesienią 1914 roku – głównie zmiany w taktyce wynikające z oddziaływania nowoczesnej broni. Rozdział trzeci koncentruje się na początkach wojny pozycyjnej pod koniec 1914 i w 1915 roku, czwarty zaś opisuje ustalenie metod walki w 1916 roku na przykładzie ofensyw pod Verdun i nad Sommą. Część poświęcona rokowi 1917 przedstawia przede wszystkim tzw. ofensywy na przedmioty ograniczone. Ostatnie dwa rozdziały to już przerwanie ufortyfikowanych pozycji w 1918 roku i powrót do wojny manewrowej oraz powojenna francuska doktryna i regulaminy.

Mimo zupełnego braku map, schematów, indeksów, przypisów źródłowych itp. książka Pascala Lucasa stanowi doskonałe źródło do zrozumienia ewolucji niemieckiej i francuskiej taktyki podczas I wojny światowej. Warto jeszcze zaznaczyć, iż oprócz omawianej pozycji oraz książki Balcka ostatnie dwa lata przyniosły nam wyjątkową obfitość ważnych prac z okresu międzywojennego – skupiających się głównie na prezentacji doświadczeń i wniosków z Wielkiej Wojny i mających nie tylko dużą wartość poznawczą, ale i źródłową. Otrzymaliśmy więc reedycje monografii poświęconych walce piechoty oraz czołgom, a także niezwykle istotnych prac dotyczących artylerii, autorstwa Georga Brüchmullera oraz Frédérica-Georges'a Herra.

Prace te, będące prawdziwymi „klasykami” i „kamieniami milowymi” w swoich dziedzinach, w połączeniu z innymi ostatnio wydanymi książkami – zarówno poświęconymi Wielkiej Wojnie, jak tymi, które omawiają wprawdzie kwestie bardziej ogólne, ale koncentrują się na doświadczeniach wyniesionych z tego konfliktu – pozwalają wszystkim zainteresowanym pierwszą wojną światową na dogłębne poznanie stosowanej taktyki, przyczyn takiej, a nie innej jej ewolucji oraz jej wpływu na strategię. Umożliwia to obalenie stereotypowego obrazu tej wojny jako bezmyślnej jatki, w której niezbyt rozgarnięci generałowie przez cztery lata, wciąż w ten sam sposób, posyłali kolejne fale żołnierzy na druty kolczaste i pod ogień karabinów maszynowych.

Książka Pascala Lucasa na tle pozostałych wyżej wymienionych pozycji, ze względu na skupienie się na taktyce francuskiej i niemieckiej, a co za tym idzie – na froncie zachodnim, doskonale oddaje historię tego decydującego teatru działań Wielkiej Wojny.

Redakcja i korekta: Agnieszka Leszkowicz