„Dwa miasta, dwa brzegi” - red. Elżbieta Firlet - recenzja i ocena
Wolne Królewskie Miasto Podgórze, cieszące się obecnie statusem Pomnika Historii, zostało połączone z Krakowem w 1915 roku, ale z dziejami dawnej stolicy kraju Wiślan pozostawało związane od wielu stuleci. Podgórze, które Juliusz Leo, prezydent miasta i pierwszy prezes Naczelnego Komitetu Narodowego w 1914 roku, nazwał „perłą w pierścieniu gmin Kraków otaczających”, kultywowało więź łączącą miasto z Krakowem już w wiekach średnich. Kiedy po I rozbiorze Rzeczpospolitej cesarz Józef II nadał Podgórzu prawa wolnego miasta królewskiego, wydawało się, że ośrodek będzie szybko wzrastać. Intensywny rozwój został jednak zahamowany po 1795 roku. Ważne znaczenie miało pozostawienie w 1815 roku Podgórza poza obszarem uprzywilejowanej Rzeczpospolitej Krakowskiej. Pod bezpośredni zarząd austriackiego zaborcy miasto dostało się po powstaniu krakowskim. Miało jeszcze odegrać ważną rolę w wydarzeniach z października i listopada 1918 roku, związanych z rozbrajaniem austriackiego garnizonu i obejmowaniem władzy w Krakowie przez Polską Komisję Likwidacyjną.
Bogato ilustrowany album pozwala zapoznać się z dziejami Podgórza i Krakowa od czasów średniowiecznych. Na ilustracjach widzimy nie tylko współczesne fotografie miasta, ale i reprodukcje obrazów, rycin, drzewo- i miedziorytów, nieodłącznie związanych z historią nadwiślańskiego ośrodka. Nie zabrakło map, planów miasta w różnych okresach i unikatowych zdjęć, także takich, które wykonano jeszcze przed I wojną światową. Opisane zostały wszystkie ważniejsze zabytki. Sama część opisowa pozwala stwierdzić, iż publikacja nie jest zwykłym albumem, spełniając zarazem rolę zbioru reprodukcji i solidnego, obszernego opracowania. Osobny rozdział poświęcono rozbudowie kolei i mostów. Nie mogło zabraknąć części pracy, w której pokazano, jak obecnie wygląda Podgórze i jak doniosłe zmiany objęły tę część Krakowa w ciągu ostatniego ćwierćwiecza. Zachowano przy tym płynność narracji, dzięki której czytelnik krok po kroku poznaje trudne i skomplikowane współistnienie dwóch ośrodków, które aż do uroczystości 4 lipca 1915 roku pozostawały odrębnymi całościami.
Wydanie stoi na najwyższym poziomie. Format A4 pozwolił na zaprezentowanie materiałów w odpowiedniej rozdzielczości. Czytelność zapewnia wysokiej jakości papier kredowy. Na uwagę zasługuje sama objętość publikacji. Na ponad 300 stronach czytelnik ogląda dawny i współczesny Kraków. Większe materiały graficzne (jak np. obraz autorstwa prawdopodobnie Mathiasa Gerunga, przedstawiający widok Krakowa z Kopca Krakusa) zamieszczono w rozkładanych wkładkach.
„Dwa miasta, dwa brzegi” to interesująca pozycja nie tylko dla tych, którzy noszą się dopiero z zamiarem poznania Krakowa, ale i dla wieloletnich nawet miłośników tego miasta. Album spełnił założona rolę promocji wystawy o tym samym tytule, jaka była otwarta w Domu Historii Podgórza. Publikacja, nieprzypadkowo nominowana w plebiscycie „Historia Zebrana” do tytułu najlepszej książki historycznej II półrocza 2015 roku w kategorii „Okiem badacza”, łączy w sobie przystępność z wyrafinowaniem typowym dla badacza i pasjonata dziejów Krakowa.
